Geef ze de (openbare) ruimte

De koers van de activiteiten van het programma Openbare Ruimte werd ook in 2018 bepaald door het beleidsplan ‘Geef ze de (openbare) ruimte! -2013-2023’ met daarin ambities en de ontwikkelingsrichtingen: integraliteit van beheer, differentiatie naar behoefte, participatie van bewoners en duurzaamheid.
Daarnaast waren de activiteiten in 2018 ook gericht op het adequaat beheren van de stad en op een aantal andere actuele thema’s zoals onderstaand beschreven.

Openbare ruimte voor de grote toekomst uitdagingen

In het coalitieakkoord voor Nijmegen hebben we als gemeente een viertal samenhangende opgaven voor de toekomst gesteld. De stad moet duurzamer worden, sociaal blijven, we willen de economische veerkracht versterken en we willen werken aan een aantrekkelijke stad. Voor al deze belangrijke thema’s heeft ook het programma Openbare Ruimte een cruciale functie. Veel van de activiteiten binnen het programma bouwen niet alleen aan een aantrekkelijke stad, maar ook aan de andere gestelde doelen. We willen een duurzame, aantrekkelijke openbare ruimte,  waar men zich comfortabel kan verplaatsen en waarin men elkaar op een prettige manier kan ontmoeten. Een toegankelijke stad is voorwaarde voor onze sociale ambitie. We willen met ons werk een voorbeeldrol voor de milieu-ambitie met duurzame en  circulaire grond-, weg- en waterwerken. Met onze lokale aannemers willen we verantwoordelijkheid delen, omdat we geloven dat dit kwalitatief, maar ook economisch een beter resultaat geeft. Aannemers, en zeker Dar in die rol, spelen daarnaast weer een sociale rol om mensen met afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te helpen. Het werken aan de openbare ruimte is dus bij uitstek de plaats om op weg te gaan naar onze lange termijn grote opgaven.

Dar als gelijkwaardige integrale partner

Dar heeft als opdrachtnemer een belangrijke rol in het integraal beheer van de openbare ruimte. Voor het grootste deel van de stad is Dar dé aannemer voor de gemeente voor vrijwel alle werkzaamheden in de openbare ruimte. Activiteiten als groenonderhoud, kleine reparaties aan straten, bladkorven, gladheidsbestrijding en zoutkisten zijn ondergebracht bij Dar. De service-teams van gemeente en van Dar werkten vanaf 2018 intensief samen. Dar werd steeds meer verantwoordelijk voor het totale onderhoud in de openbare ruimte ‘van gevel tot gevel.’ Dar ontwikkelde zich daarin van klassieke afval- en reinigingsdienst naar een veelzijdig en integraal serviceverlener, en van een opdrachtnemer tot een proactieve, professionele partner voor de gemeente. In 2018 is hierin een belangrijke stap gezet door in gezamenlijkheid van Dar en gemeente één nieuw integraal contract op te stellen. De huidige contracten IBOR en DVO zijn hierin samengevoegd tot één nieuw contract. Het contract geeft naast de inhoud van de werkzaamheden invulling aan de wederzijdse verwachtingen en een doorkijk naar de ontwikkelingen die we daarin door willen maken. Daarmee vormt dit contract de goede basis voor de samenwerking in de komende jaren.

Innovatieve samenwerking met verantwoordelijke aannemers

In 2018 is voor het eerst gewerkt met een open convenant met wegenbouw aannemers. In plaats van de klassieke aanbesteding op de goedkoopste prijs, werden aannemers uitgenodigd om collectief als combinatie in te schrijven op de herinrichting van een aantal woonstraten. Het bleek dat de kwaliteit er beter van werd en vooral dat er veel van elkaar geleerd werd. Door aannemers aan elkaar te verbinden werd kennis gedeeld en werd er efficiënter gewerkt.
In een andere pilot met de Maldenburchtstraat hebben we het bestek voor de andere inrichting van de straat op basis van ambities geformuleerd, in plaats van technische specificatie en kosten. We gebruikten daarvoor nieuwe instrumenten zoals het ‘ambitieweb’ en een nieuwe vorm van aanbesteding waarbij de kennis van de opdrachtgever en –nemer gebruikt werd om het beste ontwerp te maken. Als gemeente hebben we onze ambities vanuit verschillende programma's geprojecteerd. Het voordeel hierbij was dat allerlei betrokken bewoners, beleidsadviseurs en technische ambtenaren konden aangeven wat de bedoelingen zijn voor deze straat. De aannemer met inhoudelijk het beste en mooiste voorstel werd gekozen. Dit leidde tot creatievere en betere oplossingen.

Participatie : samen met de stad

In 2018 zijn we in de stad aan de slag gegaan met de Mijnwijkplan.nl. Op deze interactieve website staan, naast betrokken ambtenaren en info over de wijken, alle projecten in de openbare ruimte zowel van de gemeente als van bewoners. Het is een dynamische en toegankelijke website. Men kan ideeën inbrengen, reageren op elkaars voorstel, erop stemmen, zien of het voorstel gehonoreerd is, de voortgang van een idee volgen of het idee ‘liken’. In 2018 zijn er via deze website al 169 ideeën of wensen van bewoners binnengekomen. De meest populaire ideeën waren de aanleg van een jeu des boulesbaan in het nieuwe uitgebreide park Hunnerberg Panorama en de hondenspeelplaats Weezenhof. Andere ideeën lopen uit een van het vergroenen van de buurt, renoveren van (speel)pleintjes, meer openbare verlichting of de aanleg van wandelpaden. Van deze 169 ideeën en projecten zijn er inmiddels 80 omgezet in concrete plannen. Vanuit het programma Openbare ruimte hebben we €1.000.000 beschikbaar gesteld voor de uitwerking van ideeën en initiatieven in de wijken. Hiervan is €750.000 op aanvraag daadwerkelijk aan bewonersinitiatieven besteedt. Het resterende budget is in andere projecten in de wijken geïnvesteerd. Deze website (https://nijmegen.mijnwijkplan.nl/) vervangt in de toekomst de participatiekaart.

In 2018 hebben we ook met succes de vernieuwde versie van de Meld en Herstel-app gelanceerd. Daardoor ontstond een openbare ruimte-breed meldsysteem met alle voordelen van dien zoals snellere afhandeling en inzicht in de afhandelingsstatus van meldingen. Het is ook de informatiebron geworden om problemen in de openbare ruimte te kunnen signaleren. Dit helpt ons met 'informatiegestuurd beheer'. Deze app zal ook bij Dar en bureauToezicht worden geïntegreerd in hun werkprocessen.

Openbare ruimte als speelveld voor duurzaamheid

Het beheer van de openbare ruimte kan een forse bijdrage leveren aan de duurzaamheidsdoelstellingen van onze gemeente. In 2018 hebben we grote stappen gemaakt in ons streven naar duurzaam beheer van de stad en duurzame investeringen in de openbare ruimte. We zijn op weg naar 10%  circulair materiaalgebruik en 20% energiebesparing in 2020 als deelnemer aan de ‘Green Deal voor de Grond, Water en Wegensector’. Dit is een convenant van Rijksoverheid, Rijkswaterstaat, vier andere grote gemeenten met alle grote aannemers en ingenieursbureaus waar we aan meedoen. In de Hatertseveldweg is in 2018 een vuilwaterriool aangelegd met bijzondere rioolbuizen. Ze zijn extra duurzaam doordat ze gemaakt zijn met 10% circulair beton. Nijmegen heeft hiermee de primeur.  Door deel te nemen aan een landelijke Greendeal GWW 2.0 hebben we afgesproken CO2-uitstoot te verlagen en hergebruik materiaal te verhogen. Voorbeelden zijn ook de circulair herbruikbare bushokjes die geplaatst werden op hetzelfde fundament als de voorgaanden. Bij het toepassen van betonproducten kiezen we voor producten met zo veel mogelijk hergebruikt materiaal.

We hebben eind 2018 de duurzaamheidsagenda 2019 voor de afdeling Stadsbeheer opgeleverd. Deze is gericht op de afspraken in de Green deal. Een van de ambities in de pilot Malderburchtstraat resulteert erin dat we op de straat en de riolering zo duurzaam mogelijk reconstrueren. In 2018 hebben we voor het eerst volledig circulaire parkbanken aangeschaft, 10 stuks in totaal. Daarvan zijn er acht geplaatst in de Nijmeegse parken. Twee stuks zijn al gereserveerd voor de straks heringerichte Waalkade, te plaatsen in 2019.

We hebben de uitstoot van CO₂ uitstoot en fijn stof in de openbare ruimte beperkt door voor particulieren en forenzen in de stad laadpalen te faciliteren door de aanleg van een steeds verder groeiend netwerk van openbare laadinfrastructuur voor elektrische auto’s. In 2018 is dit netwerk gegroeid tot 52 palen in de openbare ruimte en 24 palen in de parkeergarages.  De stroom uit de nieuwe laadpalen is 100% duurzaam in Nederland opgewekt en de laadprijs per kWh is de laagste van Europa. Een laatste en meer onconventioneel  voorbeeld van beperking van CO₂ uitstoot en fijn stof, is het voortzetten van de overeenkomst met de herder, die met zijn schapen een groot deel van ons groenareaal beheert, in plaats van met trekkers en maaimachines.

Goed onderweg naar een toegankeljke openbare ruimte

Met het ‘Handboek Nijmegen toegankelijk’ werken we vanaf 2016 aan een bereikbare en goed bruikbare openbare ruimte. Daarmee ondersteunen we de zelfredzaamheid en deelname aan de samenleving van een toenemend aantal ouderen en anderen die zich met moeite redden in de openbare ruimte. We willen de komende 10 jaar goed toegankelijke looproutes naar voorzieningen realiseren. Deze zijn een voorwaarde voor onze sociale doelstellingen van de WMO, omdat ouderen en mensen met beperkingen langer thuis kunnen blijven worden.
De eerste twee jaar van de uitvoering van dit beleid hebben we in 2018 geëvalueerd; een intensief proces samen met betrokkenen van de belangengroepen van ouderen en mensen met een functiebeperking. We zijn goed onderweg en het beleid blijkt te werken. In alle grote projecten, zoals de Ringstraten, de Daalseweg en de Burgemeester Hustinxstraat, werd meteen gedacht aan een toegankelijke uitvoering. Het ontwerp is zo ruim mogelijk uitgevoerd met vlakke stoepranden en met blinden geleide- of gidslijnen. De ervaring leerde dat dit inderdaad zoals verwacht nauwelijks extra kosten met zich meebrengt.
Vanuit de evaluatie werd ook duidelijk dat we op punten nog kunnen leren. Het gaat dan om het onderzoek naar de optimale looproutes in het stadscentrum, het onderzoeken van betere stadsverlichting op plaatsen waar dat ertoe doet, en de mogelijkheden onderzoeken voor samenwerking met Horeca voor ‘openbaar’ gebruik van de bestaande toiletten daar. Met ons uitvoeringsprogramma hebben we flinke stappen gezet met de verbetering van de looproutes in het centrum. Het gaat dan vooral om de aansluiting van het openbaar vervoer naar de centrale voorzieningen.

Aanschaf en plaatsing nieuwe bushokjes en seniorenbankjes

In 2018 is de aanbesteding uitgevoerd voor de realisatie van 233 nieuwe bushokjes. De nieuwe bushokjes zijn circulair, duurzaam, meer toegankelijk en hebben een levensduur van minimaal 20 jaar.
Alle bushokjes zijn vervangen en daarbij zijn er voor ouderen meteen goede bankjes met armleuningen en adequate verlichting in aangebracht. Een twintigtal extra seniorenbankjes zijn daarnaast toegevoegd bij andere drukke bushaltes zonder bushokjes. In het vervolg van deze aanbesteding hebben we nog een gecombineerde aanbesteding gedaan voor het onderhoud van de bushokjes, in combinatie met het reclamerecht ervan. We hebben hierbij een bijzonder voordelig resultaat bereikt. Daarna hebben we ook een plan uitgewerkt voor de uniformering van alle busperrons met een subsidie van de provincie, waarmee we begin 2019 voortvarend aan de slag kunnen gaan.

Service voor afval en afvalscheiding

De resultaten van de afvalscheiding in Nijmegen zijn nog niet definitief bekend, maar waren in dezelfde lijn van 72% afvalscheiding van 2017 (69% gescheiden aan huis en 3% nascheiding van gemengde grof afvalstromen). Daarmee liggen we nog steeds op koers en verwachte we onze doelstelling van 75% voor 2020 te behalen.
Verdere stappen hebben we genomen voor de gescheiden inzameling van luiers. Onafhankelijk onderzoek in opdracht van de regiogemeenten en ARN heeft uitgewezen dat verwerking van luiers volgens een nieuwe verwerkingsmethode bij ARN inderdaad een duurzaam alternatief kan zijn voor verbranding. Bij de ARN in Weurt is daarop gestart met de bouw van een verwerkingsinstallatie. De gescheiden inzameling zal naar verwachting eind 2019 worden opgestart.
Naast de inzameling van deze nieuwe afvalstroom is met name bij “hoogbouw” nog veel potentie om meer en betere afvalscheiding te realiseren. Daarom zijn we bij een tweetal bestaande hoogbouwcomplexen in Neerbosch-Oost gestart met een pilot ‘schillenboer’, waar het GFT met een hoog serviceniveau wordt ingezameld. Bij nieuwe hoogbouwcomplexen zetten we in op centrale inpandige opslagruimtes voor de inzameling van de herbruikbare afvalstromen teneinde een hoger en kwalitatief beter inzamelresultaat te behalen.
De goede koers qua scheidingspercentage ten spijt vormde de kwaliteit van de ingezamelde afvalstromen, zoals GFT en plastic+ een steeds belangrijker aandachtspunt. We zagen een stijgende tendens in de afkeur van deze afvalstromen. Dit vraagt een continue aandacht in voorlichting en educatie, maar vooral een goede focus om de afvalinzameling uit de anonimiteit te halen. Dit betekent onder meer een afgewogen en beperkte inzet van collectieve verzamelcontainers voor de herbruikbare afvalfracties en juist een meer directe huis-aan-huis gerichte inzameling.

Verder heeft 2018 ook in het teken gestaan van de voorbereidingen op het ondergronds brengen van de restafvalcontainers in het stadscentrum van Nijmegen. We hebben locatieonderzoeken gedaan, inloopavonden voor inwoners georganiseerd, vergunningaanvragen gedaan en er is een communicatietraject opgesteld. Het locatieplan voor de ondergrondse restafvalcontainers is in concept vastgesteld en ter inzage gelegd. De verwachting is dat de eerste containers in het eerste kwartaal van 2019 de grond in zullen gaan.
Met het oog op preventie is in 2018 het principebesluit genomen om de JA-JA-sticker in te voeren. Hiermee willen we de verspilling tegengaan van de stroom ongeadresseerd reclamedrukwerk die nu huis aan huis wordt bezorgd maar voor een aanzienlijk deel ongelezen de papierbak in gaat. In samenwerking met andere koplopergemeenten werd gewerkt aan een plan van aanpak. In 2019 vindt definitieve besluitvorming plaats.

Aanpak zwerfafval; 'Nijmegen Schoon héél gewoon'

In 2018 is er weer veel aandacht geweest voor zwerfafval, een irritant en hinderlijk probleem waar veel stadsgenoten zich aan storen. Vanuit het programma hebben we verschillende acties ondernomen om zwerfafval te voorkomen en ‘goed gedrag’ bij de veroorzakers te bevorderen. De campagne voor gedragsbeïnvloeding 'Nijmegen, schoon heel gewoon' is voortgezet. In dit kader heeft ook de inzet van afvalcoaches in onze wijk-voor-wijk-aanpak na Bottendaal een vervolg gekregen in de wijk Neerbosch-Oost. De afvalcoaches gaan de wijk in om bewoners en ondernemers op laagdrempelige wijze te informeren over afvalscheiding en inzameling. Daarnaast hebben we de afvalvoorzieningen beter op orde gebracht en informatie verzameld over de grootste ergernissen. In samenwerking met een gedragsdeskundig bureau hebben we hierop passende/maatwerk-interventies gepleegd. De komende periode zal deze inzet worden geëvalueerd. Om dezelfde reden hebben we eerder in Dukenburg extra (assistent)-Wijkvegers ingezet. De resultaten hiervan zijn zodanig positief, dat we nu de mogelijkheden bekijken hoe dit stadsbreed uit te breiden. Een ondertussen vertrouwd maar niet minder belangrijk goed voorbeeld zijn de Wijkhelden georganiseerd via Dar. Bij al dit soort interventies is er sprake van afname van zwerfafval. De Stadswaard is een gebied waar we samen met Rijkwaterstaat, Staatsbosbeheer en Dar blijvende acties ondernemen om zwerfafval terug te dringen.

De jaarlijkse studentenintroductie in het stadscentrum vroeg om een meer projectmatige aanpak, omdat de omvang van dit evenement jaarlijks toeneemt, inclusief de (afval)overlast voor de bewoners en bezoekers. Samen met een gedragsdeskundig bureau, Dar en Toezicht&Handhaving hebben we een plan van aanpak ontwikkeld, hetgeen in 2018 reeds heeft geresulteerd in een afname van de overlast en ingekomen klachten. Het komende jaar zal dit Plan van Aanpak verder worden uitgewerkt.

Meer grip op gladheid van hoofdroutes

In 2018 hebben we de gladheidsbestrijding seizoen 2017-2018 geëvalueerd. Om de gladheidsbestrijding betaalbaar te houden hebben we, zonder afbreuk te doen aan onze beleidsmatige uitgangspunten, voorbereidingen getroffen om het te strooien areaal terug te brengen met een kleine 100 woonstraten, die vanaf 2019 niet langer gestrooid worden. Dit heeft geleid tot een aanpassing van de strooiroutes en een uitgebreide communicatiecampagne. Daarnaast hebben we de opdracht verstrekt om een z.g. infra-roodmeting uit te voeren, waarmee we de koudste plekken in onze gemeente in kaart kunnen brengen. Hiermee kunnen we onze strooiacties nog beter afstemmen op de lokale omstandigheden. Tevens zijn de voorbereidingen voor een derde meetstation getroffen, dat ons inzicht moet geven in de weersituatie in de omgeving spoorbrug.