Nijmegen duurzame voorbeeldstad dankzij Green Capital
Het Nijmegen European Green Capital jaar heeft Nijmegen stevig op de Europese kaart gezet als duurzame voorbeeldstad. Tegelijkertijd is de duurzame beweging in de stad gegroeid en versterkt, onder meer via de Green Capital Challenges en het netwerk Kleurrijk Groen. Tevens is Nijmegen duurzamer geworden.
We hebben het programma vorm gegeven in nauwe samenwerking met de stad. Meer dan 200 partijen hebben het manifest ondertekend, 23 bedrijven hebben gesponsord, 21 organisaties waren actief partner van Green Capital (met de provincie als bijzonder grote partner!) en tienduizenden mensen hebben meegedaan. Cijfers over het jaar: 200 congressen en andere bijeenkomsten, 18.000 professionals ontvangen, 20.000 bezoekers bij grote publieksevenementen, 16.000 bezoekers aan het paviljoen en 14.500 keer genoemd in de (sociale) media. Uit de stadspanel blijkt dat de bekendheid van Green Capital in 2018 gegroeid is van 38% naar 86%. Van het stadspanel is 42% positief over Green Capital, 20% negatief. Maar liefst 24% van het panel is duurzaam geïnspireerd en 9% heeft concrete duurzame stappen gezet.
Nijmegen European Green Capital heeft veel aandacht gegenereerd, van buitenlandse televisie in 15 landen tot allerlei artikelen in kranten en wijkbladen. We hebben meer dan 10 miljoen mensen bereikt. Onze Green Capital website is vanuit 90% van alle landen bezocht. De leden van de Europese Commissie en diverse ministers bezochten Nijmegen evenals de Koning. Ook mocht de stad bijna 200 werkbezoeken en groepen ontvangen, wat -samen met de internationale congressen en bijeenkomsten- naar schatting tot meer dan 4000 extra hotelovernachtingen heeft geleid. Er zijn 3 convenanten getekend, Nijmegen is met de Green Destinations Gold Award internationaal op de kaart gezet als duurzame toeristische bestemming en samen met 22 Europese steden hebben we een Call for Action opgesteld en gepresenteerd op de VN klimaattop in Katowice.
En gewoon thuis in Nijmegen zijn 10.000 bomen geplant, 233 circulaire bushokjes geplaatst, 190.000 stenen zijn vervangen door groen, 7 scholen gecertificeerd als ‘ecoschool’, 41 duurzame acties door de Green Challenges uitgevoerd en is er een circulaire modelwoning ingericht.
Energietransitie op stoom
Stadswarmte
Het warmtenet levert warmte vanuit de ARN naar de nieuwbouw in Waalsprong en Waalfront. Hiermee zijn deze twee wijken aardgasvrije wijken. Naast nieuwbouw kan het warmtenet een grote bijdrage leveren aan het aardgasvrij maken van de bestaande stad. Vanuit het klimaatakkoord zijn gemeenten aangewezen als regisseur om te komen tot een aardgasvrije stad in 2050. Als onderdeel daarvan hebben wij een warmtevisie opgesteld die in september door de gemeenteraad is vastgesteld. In de warmtevisie zijn de mogelijkheden om tot aardgasvrij te komen uiteengezet. De belangrijkste is het verminderen van het energieverbruik door betere isolatie. In de warmtevisie zijn wijken aangewezen waar we als eerste aan de slag gaan met het maken van een wijkwarmteplan.
Proeftuin aardgasvrij Dukenburg
Dukenburg is in de warmtevisie aangewezen als gebied waar door het combineren van kansen in de energietransitie en opgaven in de wijk gestart gaat worden om te komen tot een aardgasvrije wijk. Een van de mogelijkheden is het warmtenet vanaf de ARN naar Dukenburg te brengen. Dukenburg is aangewezen als proeftuin aardgasvrij vanuit het ministerie van BZK met een financiële bijdrage van € 4,8 miljoen. Het gaat hier om een warmtenet aansluiting op woningcorporatie hoogbouw in Zwanenveld.Vanuit het project Aardgasvrije Wijken werken wij samen met woningcorporaties, winkelcentrum Dukenburg en netbeheerder aan de uitwerking van de technische en financiële haalbaarheid van een warmtenet naar de hoogbouw van Zwanenveld. De potentiële mogelijkheden van het warmtenet voor geheel Dukenburg wordt verwoord in het op te stellen wijk warmte transitieplan.
Aardgasvrije wijken
In 2018 is naast de wijk Hengstdal ook gestart in de wijk Bottendaal om in samenwerking met bewoners, bedrijven, VVE’s, woningcorporaties en de netbeheerder een wijkwarmteplan op te stellen. Net als in Hengstdal is ook in deze wijk een gemeentelijke projectgroep in het leven geroepen waarin alle betrokken stakeholders zitten.
In Hengstdal neemt het bewonersinitiatief Duurzaam Hengstdal een actieve rol in om particuliere huiseigenaren en huurders te betrekken bij dit proces. In Bottendaal is een bewonersplatform ingericht en zijn vier werkgroepen aan de slag om de thema’s Technieken, Huizen, Mensen en Financiering verder uit te werken.
Momenteel heeft het betrekken van zoveel mogelijk bewoners en bedrijven de prioriteit. Dit wordt gedaan door het verspreiden van huis aan huis informatie en het organiseren van informatieavonden, themabijeenkomsten e.d. In Hengstdal staan inmiddels zo’n 400 (40%) en in Bottendaal ruim 200 (30%) particuliere huiseigenaren op de mailinglijst.
Voor beide wijken is eind 2018 ten behoeve van de procesbegeleiding een provinciale subsidie verkregen.
De wijk Hengstdal maakt deel uit van de ’Wijk van de Toekomst’ in het kader van het Gelders Energieakkoord. Met inbreng van de wijk Hengstdal is tevens de Green Deal Aardgasvrije Wijken ondertekend. In het samenwerkingsverband vanuit de Green Deal zou o.a. worden gezocht naar oplossingen voor financieringsvraagstukken. Met name de financiering voor woningeigenaren is een belangrijk aandachtspunt. We zijn daarom oa met 4 steden aan de slag gegaan. Die inspanning is in ieder geval mede vertaald in het landelijke Klimaatakkoord.
Het loket Duurzaam Wonen wordt zowel fysiek als digitaal steeds beter bezocht en speelt een steeds actievere rol in de wijkaanpakken. In 2018 zijn er 109 duurzaamheidsleningen (van minimaal €2.500,- tot een maximum van €25.000,-) toegekend.
Succesvolle Campagne Operatie Steenbreek breidt netwerk uit
Tijdens de boomfeestdag op 14 maart 2018 is de gemeente samen met De Bastei succesvol gestart met de campagne Operatie Steenbreek. Met de 32 basisscholen die meededen met het vergroenen van hun schoolplein zijn ruim 13.000 tegels eruit gehaald en ruim 6.000 boompjes en struiken geplant. We hebben een wijkkaravaan gehouden in de Spoorbuurt, Tolhuis en Esdoornplein en samen met woningcorporaties tuintjes vergroend en waar het kon de openbare ruimte. Op groene vrijdag zijn we aan de slag gegaan in Nijmegen-west met bewoners, waren er workshops in De Bastei met tips voor een groene tuin en zijn op vele basisscholen boompjes uitgedeeld. Ook met een zomeractie via social media, en buurtactiviteiten heeft het campagneteam bewoners aangemoedigd tegels in hun tuin te verruilen voor plantjes. In totaal hebben bewoners ruim 32.000 tegels verruild voor groen. Met onze vergroeningsacties in de openbare ruimte zoals het Joris Ivensplein, Waalkade, Burgemeester Hustinxstraat komen we totaal uit op ruim 190.000 tegels eruit. Onze ambitie van 100.000 tegels hebben we hiermee ruimschoots gehaald.
Met twee netwerkbijeenkomsten en rond de 40 deelnemers van verschillende organisaties en professionals uit de groene hoek hebben we een goede start gemaakt met het bouwen van een netwerk Steenbreek. Dit netwerk wordt vanuit De Bastei opgezet en versterkt. In oktober is er een oproep gedaan aan de deelnemers om met projecten te komen die bijdragen aan het vergroenen van de stad. Hiervoor is in totaal € 50.000 beschikbaar die we in 2019 verdelen over de geselecteerde projecten.
Nijmegen Landelijke koploper circulaire economie
Jaarlijks reikt ABN AMRO een prijs uit – BT Awards- voor beste circulaire regio van Nederland. De regio Arnhem Nijmegen is de winnaar in 2018. Nijmegen heeft samen met The Economic Board, met hulp van de provincie en regiogemeenten de aanvraag voorbereid. De regio is er in geslaagd circulaire ontwikkelingen en projecten steeds beter met elkaar te verbinden door samenwerking te stimuleren. Vertegenwoordigers van de provincie, de gemeenten, organisaties, bedrijven en kennisinstituten vormen samen het ‘motorblok’ van de circulaire economie. Zo startte afvalbedrijf ARN in Weurt in het najaar van 2018 met het recyclen van incontinentiemateriaal en de inwoners van het Rijk van Nijmegen lopen landelijk gezien voorop in afvalscheiding. Dit alles ondersteund door een sterk lange termijn beleid van de provincie Gelderland. Eerder besteedde de regio het Openbaar Vervoer circulair aan. Deze OV concessie heeft nog altijd de laagste CO2 uitstoot per reizigerskilometer van Nederland.
Circulair Inkopen
We hebben het Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen opgesteld en de Green Deal Grond-Weg en Waterbouw ondertekend. Concrete voorbeelden van de uitvoering in samenwerking met Openbare ruimte zijn: de standaard eisen van circulair beton bij alle aanbestedingen voor bestrating in de openbare ruimte, circulaire rioolbuizen, 3D geprinte brug in Dukenburg en de eigen inkoop: kleding, meubilair en de 233 Abri’s in de stad.
Circulaire economie
Op alle schaalniveaus bestaan actieve netwerken in de circulaire economie. In de Green Capital Challenges worden met bewoners, scholen, woningcorporaties en lokale entrepreneurs initiatieven gestart, denk aan de circulaire voorbeeldwoning in de Spoorbuurt. Voor het Rijk van Nijmegen met MARN gemeenten, Dar en ARN is het ambitiedocument ’Rijk van Nijmegen Circulair’ in uitvoering. Met de ODRN zijn afspraken gemaakt hoe om te gaan met belemmerende afvalregels voor de circulaire economie (uitvoering van de motie ’Regelarm Ondernemend Nijmeegs’ Domein). Op 17 mei heeft een Circulair Festival plaatsgevonden, waar regionale voorbeeldprojecten ondersteund door de Rabobank zijn gepresenteerd. Op het niveau van de regio Arnhem Nijmegen wordt de kennis over Grond Weg en Waterbouw, Bouw en bedrijfsafval gedeeld, wat heeft geleid tot het verkrijgen van een prijs van ABN AMRO.
Power2Nijmegen blijft een krachtig netwerk
Het netwerk Power2Nijmegen heeft zich ook dit jaar weer volop ingezet voor de ambitie van de gemeente Nijmegen om in 2045 energieneutraal te zijn. Op dit moment zijn er zo’n 700 mensen en organisaties aangesloten bij Power2Nijmegen en hebben we ongeveer 60 projecten ondersteund op het gebied van duurzame energie en energiebesparing. We helpen projecten met onder andere financiering, subsidiescans, verbindingen leggen en we bieden een podium.
Power2Nijmegen heeft het afgelopen jaar meegelift op het Green Capital jaar. Mede hierdoor was het aantal aanmeldingen van veelbelovende wijkinitiatieven op het gebied van de energietransitie groter dan voorgaande jaren. Een succesvol initiatief dat door Power2Nijmegen wordt ondersteund is ’Burgers geven Energie’. Zij helpen bewoners bij het realiseren van collectieve energieprojecten. Zo verschijnt onder de vier windmolens van windpark Nijmegen-Betuwe binnenkort Zonnepark de Grift. Het zonnepark wordt, net als het windpark, eigendom van burgers. Ook ondersteunen ze bij het opzetten van postcoderoosprojecten, waarbij bewoners zonnepanelen kopen op een dak in de buurt.
Bij de bijeenkomsten heeft Power2Nijmegen dit jaar de samenwerking gezocht met andere partijen. Zo is de EnergyXChange opgepakt met het netwerk Energie made in Arnhem en de ontbijtsessie voor ondernemers tot stand gekomen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).
Blijvende aandacht voor de leefomgevingskwaliteit
Nijmegen West wil groene buffer
In 2017 bleek dat de afgesproken geluidgrens waarbij de motie West Krijgt Groene Buffer in werking zou treden is overschreden. In deze motie werd bepaald dat bij overschrijding van afgesproken geluid- en luchtwaarden als gevolg van de aanleg van de stadsbrug, er bovenwettelijke maatregelen genomen zouden worden. Samen met bewoners hebben we in 2018 een aantal geluidwerende- en vergroeningsmaatregelen langs de Energieweg en de Neerbosscheweg onderzocht. Deze worden nu technisch verder uitgewerkt in een bouwteam met een aannemer. De maatregelen (geluidsschermen en diffractoren) zullen in de tweede helft van 2019 worden geplaatst.
Omdat de afgesproken grens voor luchtkwaliteit niet overschreden werd, is bij de uitwerking van de maatregelen beperkt aandacht aan de luchtkwaliteit besteed. Voorgestelde maatregelen mochten natuurlijk niet de luchtkwaliteit verslechteren.
Milieuzone
In 2018 is de interne projectgroep gestart om tot een bestuurlijk voorstel voor een milieuzone te komen. Ook is een aantal aanvullende onderzoeken uitgevoerd ter onderbouwing van een besluit tot instellen van een milieuzone. Deze onderzoeken waren bijvoorbeeld een wagenparkscan van de rijdende auto’s op enkele hoofdwegen in Nijmegen én een onderzoek naar de in Nijmegen bij bewoners en bedrijven geregistreerde voertuigen. We streven naar een bestuurlijk voorstel voor een milieuzone in voorjaar 2019.
Een grote toename in subsidieaanvragen ‘groendaken en groengevels’ en ‘afkoppelen regenpijpen’
De in 2017 verlengde subsidieregeling groendaken en groengevels en afkoppelen regenpijpen is in 2018 veel vaker aangevraagd dan in voorgaande jaren. Er zijn in 2018 maar liefst 47 aanvragen voor subsidie voor de aanleg van een groendak ingediend. Dat is 4 keer zoveel als gemiddeld per jaar over de periode van 2010-2017. In 2017 zijn er 6 aanvragen gehonoreerd.
Er is een mooie toename in de hoeveelheid aan aanvragen voor subsidie afkoppelen regenpijpen. In 2018 zijn er 50 aanvragen ingediend, in 2017 waren er dit nog 34.
Een mogelijk verklaring voor dit succes is de extra aandacht die is gegenereerd voor dit thema door de campagne Operatie Steenbreek en de European Green Capital.
Weer tal van mooie groenprojecten opgeleverd
In het European Green Capital jaar waren er vele initiatieven op het gebied van groen, natuur en voedselbossen. In mei werd de druk bezochte internationale conferentie European Agroforestry gehouden. Er komt steeds meer aandacht voor de realisatie van agrobosbouw projecten. Naast het NOVIO voedselbos aan de Bredestraat, is er ook een voedselbos bij kinderdorp Neerbosch gerealiseerd (Eetmeerbosch). Met name in de Waalsprong zijn er vele initiatieven geweest (CO-Bomen, Warmoes, Rondje Noord) om duurzame landbouw en natuurversterking te promoten.
Investeringsagenda Arnhem Nijmegen maakt projecten mogelijk
Met de provincie Gelderland, gemeente Arnhem en regiogemeenten hebben we een Investeringsagenda Arnhem Nijmegen opgesteld, waarbij in de regel 50% wordt bijgedragen in de kosten van de projecten. Nijmegen kon daarmee onder meer Green Capital organiseren, onderzoeken voor uitbreiding warmtenet en het seismisch onderzoek naar geothermie financieren. Daarnaast zijn de volgende resultaten behaald.
- Vaststelling Routekaart Energietransitie en start van de Regionale Energie- Strategie (RES)
- Gezamenlijke aanbesteding wagenpark, met ambitie te groeien naar 100 % duurzaam.
- Informatietechnologie Slimme Waalkade Nijmegen
- Voorbereiding Duurzame OV aanbesteding Rijn Waal 2022, met als doel maximaal elektrisch busvervoer.
- Weg met de Wegwerpeconomie met HAN en WUR wordt voor drie bedrijventerreinen in Nijmegen (TPN-West), De Liemers en Arnhem, een gezamenlijke stofstromen analyse uitgewerkt. .
- e Turn financiering versnellen verduurzamen bestaande woningen, door de eigenaar/bewoner (een deel) van het blote eigendom van de woning verkocht om de woning te verduurzamen
- Mobiliteitsregisseur voor (duurzame) mobiliteit en bereikbaarheid
- Ebike to work, mobiliteitsoplossing door de inzet van E-bikes.
Duurzaamheidsprestaties van gebouwen nemen toe
In de Waalsprong en andere stedelijke ontwikkelingen nemen de duurzaamheidsprestaties van de gebouwen nog steeds toe. Hoogtepunten dit jaar waren onder meer de vijf volledig massief houten woningen die in particulier opdrachtgeverschap in het plangebied Plant je Vlag in de Vossenpels gerealiseerd werden en de inschrijving voor het winkelcentrum Hof van Holland. Het winnende ontwerp van AM en VAN Wonen voorziet in het eerste volledig energie-neutrale winkelcentrum in Nederland. Voor de toekomstige bewoners wordt duurzame mobiliteit georganiseerd. Alle bewoners krijgen een mobiliteitsabonnement van We Drive Solar. Daarmee kunnen ze de elektrische deel-auto’s en -fietsen in de wijk huren. Naar verwachting zal het auto-bezit daardoor lager zijn; de bewonersparkeergarage wordt dan ook schaalbaar aangelegd en kan verkleind worden, wat het woonklimaat verbetert.